John Goodenough: Nobel Laureate me te Paionia o te Hangarau Pūhiko Lithium

Ko John Goodenough, nana i whiwhi te Tohu Nobel i te 97 o ona tau, he tohu mo te kupu “Goodenough” – inaa, kua nui ake ia i te "pai" ki te hanga i tona oranga me tona mutunga tangata.

Fanauhia i te 25 no tiurai 1922, i te mau Hau Amui no Marite, e vai mo‘emo‘e to Goodenough. Ko te whakatumatuma o te whakarere i waenga i ona matua me tetahi tuakana e noho poauau ana ki tona ake oranga, ka kitea e Goodenough te whakamarietanga mokemoke, ko tana kuri anake, ko Mack, hei hoa. I a ia e tohe ana ki te mate dyslexia, kaore i tino pai ana mahi matauranga. Heoi, ko tana aroha ki te taiao, i tupu i te wa e kopikopiko ana ia i roto i te ngahere, i te hopu peperehua me te whenua, i poipoia te kaingākau ki te torotoro me te mohio ki nga mea ngaro o te ao.

I te kore aroha o te whaea me te whakararu i te wehenga o ona matua i nga tau tino nui o te kura tuarua, i whakapau kaha a Goodenough ki te eke ki te taumata o te kura. Ahakoa te taumahatanga o te putea me te whai i nga mahi wa-waahi ki te utu i tana utu i te Whare Wananga o Yale, i tohe tonu ia i roto i ona tau paetahi, ahakoa kaore he tino aro ki te matauranga.

I huri te oranga o Goodenough i tana mahi i te US Air Force i te Pakanga Tuarua o te Ao, i muri mai ka huri ki te whai i tana moemoea i roto i te pūtaiao i te Whare Wananga o Chicago. Ahakoa te whakapae tuatahi mai i ana ahorangi na te pakeke o tona pakeke, kare a Goodenough i raru. Ko ana rangahau kairangi i roto i te ahupūngao i te Whare Wananga o Chicago me te 24-tau o muri mai i te MIT's Lincoln Laboratory, i reira i rukuhia e ia te kaupapa lithium-ion i roto i te totoka me te rangahau turanga i roto i nga karaera totoka, i whakatakoto te turanga mo ana whakatutukitanga a meake nei.

Ko te raruraru hinu o te tau 1973 i huri ai te aro a Goodenough ki te penapena hiko. I te tau 1976, i waenga i nga whakahekenga putea, i neke ia ki te Whare Wananga o Oxford's Inorganic Chemistry Laboratory, he tohu i te huringa nui o tana mahi i te 54 o ona tau.

He mea nui te rangahau a Goodenough i te mutunga o te tekau tau 1970, he wa i rongonui ai nga hua hiko. I whakawhanakehia e ia he papahiko lithium hou ma te whakamahi i te lithium cobalt oxide me te graphite, he pai ake, he kaha ake te kaha, he haumaru ake i nga putanga o mua. Na tenei hangahanga i huri te hangarau pākahiko lithium-ion, he whakaheke i nga utu me te whakanui ake i te haumaru, ahakoa kaore ia i whai hua moni mai i tenei umanga maha-piriona taara.

I te 1986, ka hoki mai ki te US, ka haere tonu a Goodenough i tana rangahau i te Whare Wananga o Texas i Austin. I te tau 1997, i te 75, i kitea e ia te lithium iron phosphate, he rauemi cathode iti ake, he haumaru ake, e ahu whakamua ana te hangarau hiko kawe. Ahakoa i te 90 o ona tau, i huri ia i tana aro ki nga pākahiko totika, hei tauira mo te ako me te whai i nga wa katoa.

I te 97, i tana whiwhinga i te Nobel Prize, ehara i te mutunga mo Goodenough. Kei te mahi tonu ia, e whai ana ki te whakawhanake i te pākahiko tino pai mo te penapena hiko o te ra me te hau. Ko tana matakite ko te kite i te ao kore he motika, he moemoea e tumanakohia ana e ia kia tutuki i a ia e ora ana.

Ko te haerenga a John Goodenough i te ora, i tohuhia e te ako tuutuu me te wikitoria o nga wero, e whakaatu ana kare ano i tomuri kia eke ki te taumata teitei. Ka haere tonu tana korero i a ia e whai ana i nga matauranga me nga mahi auaha.